Dlaczego zniesiono system Bretton-Woods i porzucono doktrynę keynesizmu?

[Deleted member 427]

Na blogach zwolenników interwencjonizmu państwa w gospodarkę można często natrafić na taką oto narrację historyczną: dopóki obowiązywał system Bretton-Woods, wszystko było ok, ale potem przyszli źli ludzie i dolcze wita się skończyła. Jest to oczywiście aluzja to tzw. złotego okresu kapitalizmu i zarazem sugestia, że gdyby nie pewne "zewnętrzne czynniki" (np. zła wola polityczna, złe ideologie etc), to keynesizm nadal by dominował w świecie i uniknęlibyśmy poważnych kłopotów. Tymczasem to właśnie anglo-keynesizm był tą "złą ideologią" i jak każda "zła ideologia" w końcu musiał zbankrutować.

Komu był potrzebny system Bretton-Woods i dlaczego z niego zrezygnowano? Bardzo podoba mi się wyjaśnienie zaproponowane przez Rolanda Baadera:

Dolar jako godny zaufania międzynarodowy środek płatniczy dodatkowo mający pokrycie w złocie był bardzo potrzebny dla rozwijającego się po wojnie handlu światowego. Jednakże USA zaczęły wykorzystywać swoją przewagę. W systemie Bretton Wood Stany Zjednoczone były jedynym krajem świata, który własną walutą mógł płacić na całym świecie i pokrywać deficyty w bilansie płatniczym wobec zagranicy przy użyciu swoich pras drukarskich (z kolei w oparciu o dolara rządy innych krajów budowały własną inflację). Te deficyty pojawiły się szybko i rosły z roku na rok. Stosownie do tego rosła ilość dolarów krążących po całym świecie. W okresie prezydentury Johnsona i Nixona nałożyły się na siebie dwa procesy – wielce kosztowna budowa tzw. Wielkiego Społeczeństwa i wojna wietnamska (której koszty zwiększały i tak już wysokie koszty zimnowojennych zbrojeń). Na to wszystko nałożyło się jeszcze podniesienie cen ropy naftowej przez kraje OPEC.

W tym okresie świat został zalany dolarami (tzw. fiat money). USA kupowały za nie na całym świecie dobra i usługi potrzebne dla prowadzenia wojny. Sprzedający otrzymywali dolary, które wkrótce miały znacznie spaść na wartości. Było do przewidzenia, że prędzej czy później USA zniosą swoje zobowiązanie wobec zagranicznych banków do wymiany dolarów na złoto po określonym kursie.

Złoto wypływało z USA przez dwie dekady od początku lat 50. W tym czasie amerykańskie rezerwy złota spadły z ponad 20 miliardów dolarów do 9 miliardów. Deficyty płatnicze USA i rosnąca ilość dolarów w obiegu stale rosły równolegle do eskalacji wojny w Wietnamie. Cały świat zaczął współfinansować wojnę wietnamską (i budowę Wielkiego Społeczeństwa). Ustalone w 1944 roku relacje pomiędzy dolarem i innymi walutami przestały odpowiadać nowej sytuacji. W końcu lat 60. w Europie było 80 mld niechcianych dolarów (eurodolary), których kraje europejskie chciały się pozbyć wymieniając je w USA na złoto. Szczególnie gorącym zwolennikiem takiego posunięcia był gen. de Gaulle. USA wywarły olbrzymią presję polityczną na rządy europejskie, aby nie wymieniały dolarów na złoto. System Bretton-Woods zaczyna rozpadać się gwałtownie od 1968 roku. W 1971 roku, kiedy stał się nie do utrzymania, Waszyngton zniósł wymienialność dolara na złoto ("oddłużając" Stany Zjednoczone) i uwolnione zostały kursy wymiany walut. 15 sierpnia 1971 roku prezydent Nixon zlikwidował te resztki parytetu złota, które obowiązywały wcześniej, i na oścież otwarte zostały śluzy dla tworzenia z niczego kredytu i pieniądza, dla gospodarki deficytów i spekulacji.

 

[MichalD]

Wygląda na to, że demokraci to najwięksi partacze i złodzieje. Najgorsze przegięcia zdarzały się głównie za ich kadencji.

 

[Deleted member 427]

Hülsmann o Bretton Woods (autor należy do tych "Austriaków", którzy nie są zwolennikami parytetu złota - opowiada się po stronie wolnej bankowości i wolnej waluty):

W lipcu 1944 roku na konferencji w Bretton Woods w stanie New Hampshire alianci zachodni uzgodnili ramy międzynarodowego systemu monetarnego, który miał być ustanowiony po zwycięstwie w II wojnie światowej. Jak można było się spodziewać, celem nowego planu było uczynienie produkcji banknotów bardziej „elastyczną” (to jest ekspansyjną) niż kiedykolwiek do tej pory. Jak? Trik polegał na tym, aby zgromadzić rezerwy całego świata w jedną dużą pulę. Miał pozostać tylko jeden bank, który wymieniałby swoje banknoty na złoto ― amerykański Fed ― natomiast wszystkie inne banki centralne trzymałyby dużą część swoich rezerw w amerykańskich dolarach i wymieniałyby swoje własne banknoty tylko na dolary.

System z Bretton Woods był więc bardziej zaawansowanym systemem dewizowo-złotym. Był o wiele bardziej ekspansyjny niż jego poprzednicy, ponieważ w dużo większym stopniu zastosowano tutaj technikę łączenia rezerw. W ramach klasycznego standardu złota w gospodarce światowej istniało wiele odrębnych rezerw, ponieważ różne narody trzymały swoje zasoby złota oddzielnie (w narodowych bankach centralnych). W systemie dewizowo-złotym liczba puli złota znacznie spadła, a celem systemu z Bretton Woods było doprowadzenie tego procesu do samego końca. Aczkolwiek system nie wyczerpał swojego pełnego potencjału inflacyjnego. W momencie jego załamania w 1971 r. znaczne zasoby złota znajdowały się nadal w innych bankach niż Fed; dalsza kartelizacja tych zasobów mogła więc przez jakiś czas podtrzymać jeszcze działanie systemu. Co jednak ważne, system z Bretton Woods był jak na razie najambitniejszą próbą stworzenia międzynarodowego systemu monetarnego poprzez utworzenie kartelu banków z rezerwą cząstkową.

(...)

Konferencja w Bretton Woods utworzyła dwie instytucje międzynarodowe, które przetrwały do dnia dzisiejszego: Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Bank Światowy. Ich zadaniem było umożliwienie ważniejszym rządom wywierania pewnego wpływu na światową alokację inflacji. Bez nich to Fed sam wybierałby pierwszych odbiorców nowych banknotów; sam udzielałby lub odmawiał kredytu w czasie runów na narodowy bank centralny. Założenie MFW i Banku Światowego wprowadziło trochę bardziej kolegialną zasadę zarządzania powojennym porządkiem monetarnym. W skład zarządów tych dwóch urzędów wchodzili reprezentanci wszystkich aliantów zachodnich, a udzielali krótkoterminowych (MFW) i długoterminowych (Bank Światowy) pożyczek „państwom członkowskim w potrzebie” ― tzn. w pierwszej kolejności samym członkom zarządu w przypadkach własnoręcznie sprowokowanych sytuacji kryzysowych.

Te instytucje umożliwiły akceptację systemu z Bretton Woods przez słabszych partnerów Stanów Zjednoczonych. Nie mogły jednak uczynić z niego dobrze działającego przedsięwzięcia. Tak jak poprzednie systemy, ten z Bretton Woods został zaprojektowany dla zwiększenia potencjału inflacyjnego wszystkich członków kartelu. Wstrzemięźliwość nie była częścią jego misji, a sama kotwica systemu ― Fed ― był szczególnie bezwzględny w swojej inflacji podaży dolara. Wyczerpanie rezerw stanowiło tylko kwestię czasu. Fed zostałby wtedy zmuszony do zawieszenia płatności. Ten punt został osiągnięty 15 sierpnia 1971 r., kiedy prezydent Nixon „zamknął złote okno”.

To wydarzenie zakończyło okres stu lat, w których trzy wielkie kartele banków centralnych zalały swoimi banknotami świat zachodu, nie opuszczając nominalnie standardu złota. Każdy nowy kartel był tworzony w taki sposób, aby pozwolił na więcej inflacji niż jego poprzednicy, a kartel z Bretton Woods załamał się ostatecznie, ponieważ on też nie był w stanie wykreować tyle inflacji, by zaspokoić apetyty swoich członków. Odtąd nie było innego systemu monetarnego, który obejmowałby cały świat.

http://mises.pl/blog/2012/06/29/hulsman ... 971-cz-ii/

 

[Deleted member 427]

Ciekawe rzeczy piszą na historycy.org, w większości pokrywają się z cytowanymi wyżej fragmentami:

Dolar po Bretton Woods był wymieniany na złoto w przeciwieństwie do innych walut. Inne waluty próbowały ustalać swoje kursy właśnie w stosunku do niego. Rząd amerykański stosując politykę interwencjonistyczną drukował sporą masę pieniędzy. W normalnych warunkach oznacza to nieuchronną inflację dla kraju drukującego pieniądz. Tu jednak było inaczej. Cały ciężar inflacji przechodził na kraje używające dolara jako odnośnika do wartości własnej waluty (dolar wychodził z kraju przez między innymi programy pomocowe jak plan Marshalla).

Dolar stał się dla państw poza Ameryką tym, czym złoto w tradycyjnym systemie. Co więcej, USA prowadziło taką politykę, że pozwalało zagranicznym bankom na wymianę dolarów na złoto z Fort Knox. Powstało takie powiedzenie w tym czasie: dollar is as good as gold. Dlatego brakowało złota na pokrywanie emisji poza Stanami Zjednoczonymi. Państwa te po prostu uznały za prostsze ustalać kurs do dolara.

Jak to jednak działało? Bank centralny członka porozumienia z Bretton Woods przejmował dolary amerykańskie i tworzył własną emisję pieniądza na pokrycie deficytu. I o ile Amerykanie inflacji nie mieli, to faktycznie poza USA ta inflacja powstawała. Utworzył się bez zamierzenia w praktyce ponownie gold exchange standard (tak zwany system waluty pozłacanej).

(...)

Dlaczego nie wprowadzono złotej waluty? Ze względu na charakter polityki gospodarczej krajów, jak również z przebytych doświadczeń. W razie kryzysu lub wojny pierwszą rzeczą, którą byli skłonni zrobić ludzie, to pobiec do banku i wymienić swoje pieniądze na złoto. A tego banki nie były w stanie pokryć. Sam gold standard był ostro krytykowany i widziano jego niebezpieczeństwo w razie kryzysu lub wojny (run na banki). Keynes nazwał go nawet "barbarzyńskim reliktem". Nowy system miał zapewnić względną stabilność i możliwość aktywnego oddziaływania na kurs waluty.

http://www.historycy.org/index.php?showtopic=20708

Roland Baader wyciąga podobne wnioski - w epoce Bretton Woods istniało poważne zagrożenie przyszłego konfliktu militarnego, a jak wiadomo w czasie wojny potrzeba gotówki - waluta kruszcowa natomiast nie pozwala na potrzebny w takiej sytuacji wysoki deficyt (zbrojenia):

Szwajcarski bankier Ferdinand Lips określił założenie Fedu i odejście od złotej waluty „największą tragedią w dziejach świata”. Na pierwszy rzut oka to stwierdzenie wydaje się przesadą, ale nią nie jest. Zauważmy bowiem: gdyby nie wprowadzono papierowego pieniądza bez pokrycia, nie byłoby pierwszej wojny światowej. Gdyby pieniądz oparty był na złocie, nie trwałaby ona dłużej niż trzy tygodnie - dlatego właśnie, aby móc wojnę toczyć „aż do zwycięstwa”, zniesiono go w momencie jej wybuchu. W efekcie można ją było sfinansować i toczyć przez cztery lata, a jej skutkiem była rewolucja bolszewicka w Rosji oraz dojście do władzy Lenina, Stalina i towarzyszy. W Niemczech system papierowego pieniądza bez pokrycia doprowadził do gigantycznej inflacji i reformy walutowej lat dwudziestych, wskutek której miliony Niemców utraciło swoje oszczędności i materialne podstawy egzystencji. Gdyby waluta oparta była na złocie, oszczędzone byłyby Niemcom, Europie i światu: wielki kryzys gospodarczy i dojście Hitlera do władzy. Bez tych wszystkich wydarzeń nie do pomyślenia byłaby druga wojna światowa, której, podobnie jak i pierwszej, nie dałoby się sfinansować.

http://www.tomaszgabis.pl/?p=515

 

[Deleted member 427]

Krytyczne spojrzenie na fundamenty keynesizmu - kapitany tekst, imo każdy powinien przeczytać i zapamiętać: http://mises.pl/blog/2012/08/01/rei...a-nie-konsumpcja-jako-glowne-zrodlo-wydatkow/